Grecja - doświadczenie w bankrutowaniu

Od rozpoczęcia walki o niepodległość spod Imperium Otomańskiego w 1821 roku Grecja bankrutowała pięciokrotnie. W sumie w stanie niewypłacalności znajdowała się przez 90 lat, ok. połowę czasu swojej suwerennej państwowości.

Po raz pierwszy Grecja zbankrutowała w pięć lat po ogłoszeniu niepodległości w 1821 roku. Wojna wyzwoleńcza, zakończona uznaniem niezależności Grecji przez społeczność międzynarodową w 1832 roku, kosztowała ten kraj ogromne pieniądze.

Pieniędzy Grecy szukali w pożyczkach na londyńskiej giełdzie. Pierwsza miała miejsce w 1824 roku i miała przynieść 800 tys funtów. Jak opisuje Sofia Stafford na blogu Sofisintown, z tej sumy do Grecji trafiło jedynie 308 tys. Jeszcze gorzej wyszedł walczący o wolność kraj na drugiej pożyczce, z 1825 roku. Aż 75 proc. z oczekiwanych 2 mln funtów pochłonęły wydatki, prowizje, koszty operacyjne, wymyślane przez dziesiątki spekulantów. Z pozostałych pół miliona większość także nie trafiła do Greków - zostały w stoczniach USA i Wielkiej Brytanii, przeznaczone na budowę floty nowego państwa.

190 tys., które dotarło do Grecji, zostało zmarnowane w wojnie domowej pomiędzy rywalizującymi frakcjami. Niewypłacalność obligacji ogłoszono w 1827 roku.

Na zdjęciu: Bitwa morska w Zatoce Navarino 1827, Mal. Ambroise Louis Garneray

W 1832 roku rządy Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii zaoferowały już oficjalnie niepodległej Grecji pożyczkę w wysokości 60 milionów drachm, przeznaczoną na odbudowę gospodarki i stworzenie podstawowych instytucji państwowych. Pieniądze wydane zostały niemal w całości na utrzymanie wojska i potrzeby dworu bawarskiego księcia Ottona, uczynionego przez Wielką Brytanię na konferencji londyńskiej pierwszym królem Grecji. Rząd przestał spłacać pożyczkę w 1843 roku.

Po tych wydarzeniach Grecja na długi czas straciła możliwość dostępu do międzynarodowych rynków, a rząd musiał polegać jedynie na pożyczkach z Banku Narodowego.

Na zdjęciu: Król Grecji Otto na historycznej fotografii

W 1878 roku grecki rząd postanowił uporządkować swoje gigantyczne długi. Globalne rynki znów otworzyły się dla tego kraju. Skala pożyczek, mających zaktywizować gospodarkę, okazała się jednak większa niż możliwości Grecji - w latach 1879-1880 premier Harilaos Trikoupis zadłużył kraj na 630 mln franków - i w 1893 roku, po zaledwie 15 latach, Grecja znów stała się niewypłacalna.

Zagraniczne naciski doprowadziły do stworzenia Międzynarodowego Komitetu do Zarządzania Greckim Długiem. Komitet monitorował gospodarkę kraju i skuteczność polityki fiskalnej.

"Jest to nieszczęście, zgoda - ale nie jest to hańba. Jeśli komu wstydzić się dzisiaj wypada, to agentom finansowym, zgrai kosmopolitycznej spekulujących maklerów, co jak pijawki krew ssali z anemicznego organizmu i nie posiadają się z oburzenia, że ofiara protestować się ośmiela" - komentował te wydarzenia na bieżąco w piśmie "Ateneum" M. Płaza (cytat za blogiem Grzegorza Zalewskiego na stronie domu maklerskiego Bossa.pl).

Na zdjęciu: Grecki parlament pod koniec XIX wieku. Przemawia premier Harilaos Trikoupis. Mal. N. Orlof

Kolejny krytyczny moment przyszedł dla Grecji w latach 30., podczas światowego kryzysu finansowego. Bankructwo podczas okresu Wielkiej Depresji zaglądało w oczy wielu krajom. Grecja zawiesiła spłatę swojego gigantycznego zagranicznego długu (ponad 2 800 tys. złotych franków) w 1932 roku.

Po II Wojnie Światowej Grecja, jako członek zwycięskiej koalicji, wystąpiła o umorzenie przedwojennych długów. Propozycja ta nie spotkała się jednak z akceptacją sojuszników-wierzycieli.

Na zdjęciu: amerykański plakat z okresu II Wojny Światowej wyrażający poparcie dla Grecji

Część długu udało się spłacić dopiero 32 lata później, w 1964 roku, dzięki wprowadzonemu w latach 50. przez ministra Spyridona Markezinisa planowi oszczędnościowemu i wykorzystaniu do granic możliwości bankowych i narodowych rezerw.

Premierem Grecji, który w 1932 roku ogłosił niewypłacalność kraju był Eleftherios Venizelos. Obecny minister finansów, Evangelos Venizelos, nie jest z nim jednak spokrewniony. Premierem, który podpisywał w 1964 roku umowę o rozliczeniu wszystkich długów z ostatnich 83 lat, był Jeorjos Papandreou, dziadek premiera Papandreou mierzącego się z obecnym zadłużeniem.

Na zdjęciu polityczna familia w komplecie: Mały Jeorjos Papandreou z ojcem (z prawej) i dziadkiem Jeorjosem (także byłym premierem Grecji)

Historia greckich bankructw nie jest wielkim pocieszeniem dla ionwestorów wierzących, że kraj ten poradzi sobie z obecnym kryzysem. Jednak, jak podkreśla "Financial Edge", pocieszające jest to, że dla globalnych rynków żadne z tych bankructw nie było rzeczywistym, długoterminowym obciążeniem.

Warto też pamiętać, że bankructwa w czasach nowożytnych dotyczą także największych gospodarek Europy. Costa Vayenas, analityk UBS, zauważa, że w  latach 1500-1900 królestwa i władztwa w Europie dość często musiały ogłaszać niewypłacalność. Hiszpania zbankrutowała w tym okresie 13 razy, Francja - 8, Portugalia i Niemcy - po 6, Austria - 5, Holandia - raz. Cztery bankructwa Grecji nie brzmią więc z tej perspektywy tak strasznie.